Ειδήσεις : "Σκηνές αρχαίας τραγωδίας"

 

Με αφορμή την τελευταία γυναικοκτονία που συνέβη εχθές 5/4/2021 στον Βόλο και είχε για πολλοστή φορά στις εφημερίδες τον τίτλο "σκηνές αρχαίας τραγωδίας", ας μιλήσουμε λίγο για τους φόνους στην αρχαία  τραγωδία, να διαλευκάνουμε ποιούς φόνους καταδικάζουν οι αρχαίοι μας πρόγονοι στις τραγωδίες και -ίσως- γιατί ασχολούνται μόνο με μερικούς κι όχι με όλους. 

Οι αρχαίες τραγωδίες που διασώθηκαν και παραδόθηκαν σε εμάς, μπορούν να χωριστούν σε δυό ομάδες ανάλογα με το φύλο του ήρωα. 

1) Ήρωας άντρας : πρόκειται για πρόσωπο αρκετά υψηλής ηθικής, έντιμο και ευθύ που όμως δεν είναι τέλειο. Κάποιο ελάττωμα του χαρακτήρος το οδηγεί σε πλάνη σε βαθμό τέτοιο ώστε να διαπράξει ύβρη, δηλαδή να παραβεί τους θείους νόμους. Εκεί ακριβώς οι θεοί αποφασίζουν να τον τιμωρήσουν. Ο στόχος της τραγωδίας είναι ο θεατής να ταυτιστεί με την ήρωα, να συμπάσχει μαζί του και τα παθήματα του να χρησιμέψουν ηθικοπλαστικά -ώστε να αποφύγει ο θεατής στην ζωή του παρόμοια ατοπήματα. Έτσι οι άντρες ήρωες σκοτώνουν τους γονείς τους βρισκόμενοι σε πλάνη, καταχρώνται την εξουσία τους ή προτάσσουν το πατριωτικό καθήκον πριν από το ανθρωπιστικό διότι προς στιγμήν θολώνει ο νους τους,  ή εκδικούνται αυτόν που σκότωσε συγγενείς τους, υπακούοντας στην φωνή του αίματος. Το ηθικό σφάλμα του φόνου βέβαια είναι βαρύ, γι αυτό αυτοκτονούν, τυφλώνονται ή δολοφονούνται από άλλους. 

2) Οι γυναίκες ηρωίδες: δεν σχετίζονται καθόλου  με την λογική, την τιμιότητα και την ευθύτητα. Οι πράξεις τους εκκινούν από σκοτεινά πάθη που τις οδηγούν σε ανείπωτες φρικαλεότητες. Ο Αγαμέμνων οδηγεί την κόρη του στον θάνατο αλλά για υψηλό σκοπό, την πατρίδα, η Μήδεια όμως σκοτώνει τα παιδιά της απλώς για να εκδικηθεί τον Ιάσονα που την εγκαταλείπει. 

Επομένως συμπεραίνουμε ότι ο ορθός Λόγος είναι γενικώς η φυσιολογική κατάσταση του ήρωα από τον οποίο λοξοδρομεί στην τραγωδία,  ενώ η φυσιολογική κατάσταση της ηρωίδας είναι το μαινόμενο πάθος που μέσω των γεγονότων της τραγωδίας διολισθαίνει στην αιμοσταγή τρέλα.

Από τα θέματα της τραγωδίας προκύπτει αβίαστα η ερώτηση: άραγε τον καιρό των αρχαίων Ελλήνων οι άντρες δεν δολοφονούσαν τις γυναίκες που τους εγκατέλειπαν και τους απατούσαν, όπως κάνουν σήμερα; Γιατί υπάρχουν γυναίκες που τυφλώνονται από το ερωτικό πάθος και την ζήλια, αλλά όχι άντρες; Δυο απαντήσεις είναι πιθανές, α) πράγματι οι άντρες δεν ζήλευαν, έβλεπαν το θέμα της απιστίας ελαφρά β) η διαφορά στην απεικόνιση των γυναικών και των ανδρών οφείλεται στο ότι οι συγγραφείς της Τραγωδίας είναι όλοι άντρες. 

Τείνω προς την δεύτερη πιθανότητα. Κρίνω πως σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν ήταν πολίτες, δεν ψήφιζαν, δεν είχαν δικαίωμα περιουσίας και δεν είχαν κανένα δικαίωμα αυτοδιάθεσης, ασφαλώς οι άντρες έβλεπαν την αμφισβήτηση του περιουσιακού τους δικαιώματος πάνω στο σώμα των γυναικών τους πολύ δραματικότερα από ό,τι σήμερα. Νομίζω ότι οι γυναικοκτονίες των γυναικών, ούτε καν σχολιάζονταν σε εκείνες τις εποχές, πόσο μάλλον να θεωρηθούν άξιες για θέματα της Τραγωδίας. 

Πιαθνόττατα οι αρχαίοι συγγραφείς που ήταν άντρες έκαναν ό,τι μπορούσαν για να περιβάλλουν το φύλο τους με δόξα κι αρετή κι αποσιώπησαν την βία εναντίον των γυναικών, που μάλλον κρέμονταν σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από το κεφάλι όλων των γυναικών. 

 

Σε κάθε περίπτωση, οι δημοσιογράφοι στις σημερινές γυναικοκτονίες δεν έχουν κανένα λόγο να βάζουν τίτλους "σκηνές αρχαίας τραγωδίας". Καμιά αρχαία τραγωδία δεν περιγράφει άντρα που δολοφόνησε την γυναίκα του.