ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΣΠΡΟ - ΜΑΥΡΟ ΣΤΗΝ ΦΥΣΗ;

Για όλους εμάς που βρισκόμαστε στο Facebook, η ζωή παρουσιάζει ένα ειδικό πρόβλημα: φαίνεται πως τα πάντα είναι άσπρο ή μαύρο. Για όλα τα θέματα που παρουσιάζονται μπροστά μας μάς δίνονται δυό επιλογές, να δεχθούμε κάτι απόλυτα ή να το αρνηθούμε πλήρως. Κατά συνέπεια να θεωρηθούμε ή φίλοι και υπέρμαχοι ή εχθροί και πολέμιοι. Έτσι οι άνθρωποι παρουσιάζονται ως φεμινιστές ή αντιφεμινιστές (οι άντρες ειδικότερα ως φεμινιστές ή μισογύνηδες),  ως ρατσιστές ή αντιρατσιστές, ως λαϊκοί ή τελείως εκλεπτυσμένοι, ως φιλόζωοι ή εχθροί των ζώων, ως θρησκόληπτοι κι άθεοι. Γενικότερα σε όλα τα ζητήματα υπάρχει μια πόλωση (από την λέξη πόλος= άκρο του άξονα περιστροφής της Γης). 

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι καινούργιο για την ανθρωπότητα, φαίνεται πως είναι έμφυτο χαρακτηριστικό των  ανθρώπων να προσπαθούν από την γέννησή τους και μετά να κατατάξουν τα πράγματα σε κουτάκια, ώστε να μπορούν να τα ταξινομούν στην σκέψη τους και να τα αναγνωρίζουν όταν τα συναντούν. Είναι φυσιολογικό να θες να βάλεις τον κόσμο σε τάξη μέσα στο μυαλό σου, ώστε να αναγνωρίζεις  κάθε φορά τι βλέπεις, για να μπορείς να αποφασίσεις τι θα κάνεις. Η ζωή γίνεται πολύ πιο απλή με αυτήν την τακτική του διαχωρισμού των πάντων σε άσπρο και μαύρο. 

Δυστυχώς υπάρχει ένα πρόβλημα: το άσπρο και το μαύρο δεν υπάρχουν στην φύση, είναι δικές μας συμβάσεις, συμφωνημένες έννοιες για την συνύπαρξη όλων των χρωμάτων ή την απουσία τους αντίστοιχα. Όπου τα συναντάει το μάτι μας είναι και τα δυό τεχνητά, φτιαγμένα στο εργαστήριο. Στην φύση υπάρχει μια ποικιλία από χρώματα που έχει το καθένα λεπτότατες αποχρώσεις. Το πόσες αποχρώσεις βλέπει κανείς εξαρτάται από την ικανότητα του οφθαλμού του αλλά και την ειδική του εμπειρία. Εμείς εδώ στην Ελλάδα έχουμε χρώμα που το λέμε "άσπρο του πάγου" αλλά οι Ινουί που ζουν εκεί που υπάρχει αληθινά χιόνι (στον Βόρειο Πόλο) έχουν 14 ξεχωριστές λέξεις για το άσπρο του χιονιού. 

Φαίνεται λοιπόν πως η φύση μας δείχνει γενικότερα τον σωστό τρόπο να τοποθετούμαστε στα ζητήματα. Καταρχάς μας ξεκαθαρίζει πως εντός της άσπρο ή μαύρο δεν υπάρχει. Μετά, μας επιδεικνύει μια ατέλειωτη ποικιλία χρωμάτων με λεπτότατες διαφορές μεταξύ τους. Άραγε αυτό μπορούμε να το μεταφέρουμε από τον φυσικό κόσμο, τον υλικό, στον κόσμο των ιδεών; Νομίζω πως μπορούμε, αλλά κυρίως πρέπει. 

Καταλαβαίνω πως ο καθένας μας υπαρξιακά ψάχνει έναν τρόπο να αποφασίσει πάνω σε ποιο σύστημα αξιών θα στηριχθεί, γι αυτό διαλέγει κι απορρίπτει. Όμως από εκεί ως το απόλυτο του μαύρου -άσπρου, υπάρχει σημαντική απόσταση. Δημιουργείται η παθογένεια του φανατισμού. Εκείνα (δηλαδή εκείνοι, αφού μιλάμε για ανθρώπους) υπέρ των οποίων τασσόμεθα, φαίνεται πως αποκτούν μια αυταξία, που δεν την έχουν απαραίτητα μόνοι τους και όλοι. Οι απέναντι απαξιώνονται και λοιδορούνται συνολικά. Η αυταξία είναι πολύ μεγάλο πρόβλημα διότι με το που ενδύεται κάποιος τον μανδύα του υπέρμαχου ενός σκοπού σήμερα (του φεμινιστή, του αντιρατσιστή, του άθεου από την μια μεριά των πολιτικών απόψεων) αυτομάτως δεν χρειάζεται πια να κάνει τίποτα για να αποδείξει την προσωπική του αξία στην κοινωνία, ούτε χρειάζεται να αναπτύξει επιχειρήματα για την ορθότητα των απόψεών του, πετάει τον τίτλο του μπροστά και όλοι μένουν με το στόμα κλειστό. Η απαξίωση των απέναντι είναι επίσης πρόβλημα, γιατί παντού, σε οποιαδήποτε ομάδα υπάρχουν τουλάχιστον καναδυό επιχειρήματα που ευσταθούν στην λογική (και πολλές πληροφορίες που φωτίζουν σφαιρικότερα το κάθε ζήτημα). 

Τι χρειαζόμαστε; Νομίζω πως αυτό που χρειαζόμαστε είναι κατανόηση, ανοιχτό μυαλό και συμπόνοια. Ο στόχος της κοινωνίας ήταν πάντα η ειρηνική συμβίωση και πολύ σωστά ήταν, αν σκοπεύει στην διαιώνισή της. Αυτήν δεν μπορούμε να την επιτύχουμε με απόλυτες στάσεις. Είναι αδύνατον να υπηρετήσουμε πλήρως έναν σκοπό και να επιτύχουμε όλους τους στόχους του, εκτός κι αν εξαφανίσουμε από το πρόσωπο της γης όσους αντιτίθενται στον σκοπό και για την ακρίβεια, κι όσους αδιαφορούν γι αυτόν, αφού πολλές φορές επικρατεί η αντίληψη "όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας". 

Μπορούμε να πορευτούμε χωρίς άσπρο- μαύρο; Μπορούμε να δομήσουμε μια σταθερή ταυτότητα ως άνθρωποι ή θα παραπαίουμε διαρκώς σε απόλυτη σύγχιση, χωρίς σιγουριά πως αυτό που κάνουμε είναι το σωστό; Ναι, μπορούμε να πορευτούμε και μάλιστα ως πιο δίκαιοι. Γιατί δυστυχώς η βεβαιότητα της ορθής κρίσης μας  στα ιδεολογικά ζητήματα, μας δίνει μια ψευδή εντύπωση ηθικής ανωτερότητας του εαυτού μας. Δεν είναι αλήθεια ότι είμαστε ηθικώς ανώτεροι εμείς που ταχθήκαμε υπέρ ενός σκοπού. Για το πρώτο πράγμα που πρέπει να αμφιβάλλουμε είναι η ηθική μας ακεραιότητα, αυτή θα κριθεί στο τέλος της ζωής μας, από τους άλλους και πάντα εντός των αντιλήψεων γενικά της εποχής μας περί ορθού ή λάθους. Κανένας από εμάς δεν έχει δίκιο, σε όλα όσα σκέφτεται, όλες τις ώρες. Γνωρίζουμε σήμερα πως πολλοί άνθρωποι έφτασαν ως τον θάνατο για αντιλήψεις που στην εποχή τους φάνηκαν βλάσφημες και κρίθηκαν από άλλους, που νόμιζαν πως υπερέχουν ηθικά. Σήμερα τα θύματα μας φαίνονται ηθικώς ανώτερα και οι κριτές τους ανήθικοι. Τι συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε από την πορεία των ιδεών της ανθρωπότητας, μια που την γνωρίζουμε;

Το συμπέρασμα είναι απλό: τα πάντα είναι σχετικά. Γι αυτό κρατάμε το μυαλό μας ανοιχτό, δείχνουμε ενσυναίσθηση και ψάχνουμε να βρούμε τι μας ενώνει με τους άλλους, όχι τι μας χωρίζει. Δεν υπάρχει ούτε στην φύση, ούτε στην ζωή μαύρο κι άσπρο. Όλο το ζήτημα είναι τα χρώματα ανάμεσα.