Η ντροπή.

Τι είναι η ντροπή και πώς εμφανίζεται; Είναι ένα σύνολο αρνητικών σκέψεων για τον εαυτό μας που περιλαμβάνει την απαξίωση εμάς των ιδίων στα μάτια μας, και δημιουργείται όταν αντιμετωπίζουμε την πραγματική ή δυνητική απόρριψη του περιβάλλοντός μας, για πράξεις που κάνουμε ή παραλείψεις πράξεων, αλλά ακόμα και για την εμφάνισή μας. Αισθανόμαστε ότι δεν είμαστε αποδεκτοί από τον περίγυρό μας, γι αυτό ντρεπόμαστε (εν+τρέπομαι= στρέφομαι προς τα μέσα, προς τον εαυτό μου).

Η ντροπή εδώ και ορισμένα χρόνια χρησιμοποιείται με μια τελείως αρνητική διάσταση, π.χ. στις φράσεις slut-shame, body-shame, γι αυτό γενικώς θεωρούμε πως είναι ανασταλτικός παράγοντας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, στην ελευθερία του ατόμου και στην κατάκτηση της ευτυχίας. Κατά την γνώμη μου η ντροπή είναι ένα πολύ ωφέλιμο συναίσθημα, που περισσότερο μας προστατεύει παρά μας καταδυναστεύει. Σε κάθε περίπτωση, αφού μάς δημιουργείται μόνο όταν υπάρχει δυσαρμονία ανάμεσα στις επιθυμίες μας και τις προσδοκίες του περιβάλλοντός μας, πρέπει να αναλογιζόμαστε λίγο τι την προκαλεί και να αποφασίζουμε πώς θα την αντιμετωπίσουμε ανά περίπτωση. 

Νομίζω πως σε γενικές γραμμές μας δημιουργείται το αίσθημα της ντροπής σε 3 περιπτώσεις:

1) Ντρεπόμαστε όταν το περιβάλλον μας μάς πιέζει να κάνουμε κάτι που δεν επιθυμούμε και δεν μας ταιριάζει. Αυτή την ντροπή, πρέπει να την λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη μας και να αντισταθούμε στην πίεση έως τελευταίας ρανίδας αίματος. Ποτέ μην κάνετε κάτι επειδή ντρέπεστε να αρνηθείτε. Ποτέ, ούτε μία φορά. Θα γίνει η μόνιμη ασχολία σας και το ότι υποκύψατε θα μεγαλώσει την ντροπή σας, διότι σε αυτήν θα προστεθεί η ενοχή για την πράξη σας (που ήδη αρχικά δεν εγκρίνατε).  Ο αυτοσεβασμός σας θα πέφτει λίγο παρακάτω κάθε φορά που υποκύπτετε στις επιθυμίες των άλλων, παρά την θέλησή σας. Αν είναι να έχετε χαμηλό αυτοσεβασμό, τουλάχιστον να τον έχετε για όσα σκεφτήκατε κι αποφασίσατε μόνες σας, όχι γι αυτά που οι άλλοι αποφάσισαν κι εσείς δεν καταφέρατε να αρνηθείτε. 

2) Ντρεπόμαστε όταν εμείς θέλουμε να κάνουμε κάτι, αλλά δεν βρίσκουμε το θάρρος. Εκεί πάλι πρέπει να δώσουμε σημασία στην ντροπή μας γιατί είναι ολοκάθαρο σημάδι πως αυτό που σκεφτήκαμε, δεν ταιριάζει στον χαρακτήρα μας έτσι όπως έχει διαμορφωθεί έως εκείνη την στιγμή. Ισως αυτό που θέλουμε είναι απλώς κάτι που όλοι οι άλλοι επίσης κάνουν, όμως αυτό δεν είναι κριτήριο για να υιοθετήσουμε μια στάση ζωής. Είναι αληθινά δικιά μας η επιθυμία μας ή είναι κοινωνικώς επιβαλλόμενη; Για να το ξεκαθαρίσουμε, μήπως πρέπει να περιμένουμε έως ότου ωριμάσει κι άλλο μέσα μας η επιθυμία, οπότε θα υπάρχει στο κεφάλι μας μια λογική εξήγηση της πράξης μας, που με την σειρά της θα εξαφανίζει την ντροπή; 

3) Υπάρχουν τέλος κάποιες σπάνιες περιπτώσεις που είτε θέλουμε κολασμένα να κάνουμε κάτι, είτε βρισκόμαστε σε  μια στιγμή τρομερής αδυναμίας και δεν μπορούμε να αντιδράσουμε,    όμως το γεγονός της συμμετοχής μας είναι τόσο ντροπιαστικό που δεν θέλουμε να μαθευτεί  ούτε καν μετά τον θάνατό μας. Πράγματι για ορισμένα πράγματα γνωρίζουμε με βεβαιότητα πως η κοινωνική αποδοκιμασία προς το πρόσωπό μας θα είναι γενική, ή ακόμα πως μπορεί να παρασύρει στην ντροπή τους γονείς μας, τα παιδιά μας κλπ. Αυτό συμβαίνει για πράξεις που τις πιο πολλές φορές δεν είναι ποινικώς κολάσιμες, είναι όμως σοβαρότατα ηθικά σφάλματα, π.χ να συνάψουμε σχέσεις στα 40 μας με άτομο 14 χρονών, ή να είμαστε μουγκοί κι άπραγοι  θεατές σε ένα παρόμοιο περιστατικό με την δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Νομίζω πως  δεν υπάρχει κανένα θέμα διλήμματος: κάθε φορά που δεν θέλετε κάτι να μαθευτεί ούτε μετά τον θάνατό σας, απλούστατα, μην το κάνετε. Δεν έχει καμία σημασία πόσο δυνατή είναι μια επιθυμία ή ποιές ήταν οι συνθήκες της αδυναμίας. Εάν αυτή εικόνα του εαυτού σας δεν συμβιβάζεται με τις αρχές σας και τις αξίες σας, μην την παρουσιάσετε ποτέ και σε κανέναν. Μαζέψτε το κεφάλι σας και τις δυνάμεις σας, επιβληθείτε στον εαυτό σας και κάντε το σωστό: απέχετε από ό,τι σας ντροπιάζει. 

Η δική μου γνώμη είναι πως η ντροπή ενδέχεται να μην είναι ένα αρνητικό συναίσθημα που μας εμποδίζει να ζήσουμε σε ελευθερία, αλλά ένα συναίσθημα που μας συγκρατεί από σοβαρά σφάλματα υποταγής στους άλλους και μας προστατεύει από τον εξευτελισμό. Η καθεμιά μας έχει μυαλό, θα σκεφτεί και θα αποφασίσει μόνη της πότε θα την ακούσει και πότε θα την αγνοήσει.

ΞΕΠΕΡΝΏΝΤΑΣ ΤΗΝ ΝΤΡΟΠΗ ΤΟΥ 2 ΜΕ ΕΝΑ ΤΡΥΚ) Ναι, η επιθυμία μας θέλει διερεύνηση, όμως δεν είναι εύκολο αυτό το έργο, είναι χρονοβόρο και πολύπλοκο. Εκτός αυτού, εμείς οι γυναίκες κουβαλάμε από την κούνια μας  πολλών ειδών ντροπές και στίγματα από την Κοινωνία που είναι δύσκολο να περιμένουμε πότε θα εξαλειφθούν με φυσικό τρόπο ώστε να κινηθούμε ελεύθερα. Αν λοιπόν νομίζετε πως αυτό που επιθυμείτε δεν μπορεί να περιμένει διότι έχετε σοβαρούς λόγους  αρχής ή πολιτικούς που θέλετε να το κάνετε, εάν με λίγα λόγια είστε κατά κάποιο τρόπο στρατευμένη σε έναν σκοπό (π.χ. στον φεμινισμό), τότε υπάρχει μιά μέθοδος που θα σας βοηθήσει να επιτύχετε τον στόχο σας. Η μέθοδος είναι απλή και περιλαμβάνει την σταδιακή εκθεσή σας στην κατασταση που επιθυμείτε, πρώτα σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον με λίγους θεατές και βαθμιαία σε όλο και πιο άγνωστα περιβάλλοντα, με περισσότερο κόσμο. 

Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Έστω ότι θέλετε να περπατάτε στον δρόμο στο χωριό και να καπνίζετε. Αυτό δεν επιτρέπεται στα χωριά, άλλο πράγμα είναι το ήσυχο τσιγάρο μαζί με καφέ στην καφετέρια, κι άλλο το κάπνισμα όρθια, σουλατσάροντας πέρα -δώθε σε όλο το χωριό. Ξεκινήστε καπνίζοντας στο μπαλκόνι σας και χαιρετώντας τους γείτονες. Προχωρήστε πηγαίνοντας στο πιο κοντινό κατάστημα ή γειτόνισσα, καπνίζοντας σε αυτήν την μικρή διαδρομή. Πάρτε έναν φίλο ή τον αδερφό σας και κάντε καπνίζοντας κι οι δυό μια βόλτα μέρα μεσημέρι ως το μπακάλικο ή το μίνι μάρκετ, για ψώνια. Την επόμενη μέρα, με τον ίδιο φίλο κάντε μια ολόκληρη περατζάδα από μαγαζί σε μαγαζί, στην πλατεία, έξω από την Εκκλησία, κλπ. Χαιρετήστε όσο πιο πολύ κόσμο γίνεται. Την επόμενη, φύγετε από την καφετέρια μόνη σας, καπνίζοντας. Οι συγχωριανοί θα σας κοιτάνε, αλλά θα βλέπουν την πλάτη σας. Ε, μετά έχει έρθει η ώρα για να πάτε κιόλας στην καφετέρια καπνίζοντας και να αντέξετε τα μάτια όλων στο πρόσωπό σας. Μπορείτε να κάνετε το κάθε βήμα δυό και τρεις φορές, αλλά δεν μπορείτε να κάνετε διακοπή. Πρέπει να είναι απανωτές οι φορές που σας βλέπουν οι ξένοι να ασκείτε την αποδοκιμαστέα δραστηριότητα. Ετσι θα συνηθίσουν εκείνοι εσάς, κι εσύ τον εαυτό σας σε αυτήν την καινούργια κατάσταση. 

Αντίστοιχη τακτική μπορείτε να ακολουθήσετε σε όλα όσα θέλετε να κάνετε δημοσίως αλλά ντρέπεστε. Καυτό σορτσάκι στα 50 έτη ή σε 100 κιλά βάρος; Πρώτα στο μπαλκόνι, μετά ως το περίπτερο, μετά σε μια ασήμαντη καφετέρια πρωί μόνη σας, σε καφετέρια με φίλες, σε πιο φασαριόζικο μαγαζί με πιο πολλούς φίλους και τελικά σε κλαμπ το βράδυ και στην Ερμού για ψώνια το πρωί. 

Βεβαίως το τρυκ αυτό έχει περιορισμούς, δεν μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε αν θέλετε όχι να αποκαλύψετε πολλά, αλλά να κρύψετε. Ναι, δεν υπάρχει καμία μέθοδος που θα σας επιτρέψει να μπείτε κάποιο βράδυ σε κλαμπ με  μάξι ριχτό φόρεμα, μακριά μανίκια και μαντήλι στα μαλλιά. Φαίνεται πως η ζωή στην Δύση είναι όλο και περισσότερο συνυφασμένη με το θέαμα και στις γυναίκες επιτρέπονται τα πάντα εκτός από το να αρνηθούν τον ρόλο τους ως θέαμα. 

Σε κάθε περίπτωση, Καλή  επιτυχία στα επόμενα τολμηρά σας βήματα.

  

(γράφει η Melusine)

(πίνακας της Dana Schutz, "Shame")