Ο πανικός της ζωής on-line (μέρος 1ο)

Eδώ και 10 χρόνια βρίσκομαι στην δυσάρεστη θέση να παρακολουθώ την εξέλιξη του φαινομένου της ζωής on-line και του ανθρωπότυπου που είχε ως αποτέλεσμα. 

Η ζωή on-line είναι μια εναλλακτική περιγραφή αυτού που στην Φιλοσοφία, την Κοινωνιολογία κλπ ονομάζεται υπερ-νεωτερική εποχή, υπερ-μοντέρνα ας πούμε. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η διαφορά στην αντίληψη του χρόνου για όσους την ζουν. Ο χρόνος από την μια μεριά είναι πιεστικός ως προς το πόσο γρήγορα πρέπει να γίνουν όλα: fast food, fast track υποθέσεις, deadlines παντού, “αυτό έπρεπε να είχε γίνει εχθές». Από την άλλη μεριά o ίδιος χρόνος φαίνεται σαν να διαστέλλεται ή να πολλαπλασιάζεται χάρη στην τεχνολογική εξέλιξη των επικοινωνιών, μπορείς να είσαι μέσω του κομπιούτερ και του κινητού στις 10.00 σε σύνδεση με Αυστραλία, στις 10.02 σε σύνδεση με την καφετέρια στο χωριό σου, χώρια που μπορείς να διαβάζεις σχόλια στο Facebook και ταυτόχρονα στο Google plus σε δύο διαφορετικά παράθυρα στο κινητό σου καθώς πηγαίνεις στην δουλειά (multitasking).

H υπερμοντέρνα εποχή δεν είναι αποτέλεσμα ιδεολογίας, είναι αποτέλεσμα του νεοφιλελευθερισμού, έχει δηλαδή οικονομικά κίνητρα. Παγκοσμιοποίηση σημαίνει ελεύθερη διακίνηση αγαθών –προσεχώς και των ανθρώπων αφού μεταναστεύοντα ή προσφυγικά φθηνά εργατικά χέρια στον τόπο των βιομηχάνων σημαίνει περισσότερα κέρδη, από ό,τι η μεταφορά των επιχειρήσεων εκεί που είναι ήδη φθηνά τα εργατικά. Όμως η Παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ρυθμιστικούς νόμους των κρατών, απαιτεί την τεχνολογική υποδομή ώστε να έχουν όλοι πρόσβαση σε αγορές on-line, καθώς επίσης και το κατάλληλο κλίμα ώστε να βρίσκονται όλοι, σχεδόν 24 ώρες το 24ωρο on-line. Η τεχνολογία και το κλίμα υπάρχουν σήμερα. Τα κινητά «αποσύρονται» και με μια μικρή επιβάρυνση παίρνεις καινούργια, ή ακόμα και δωρίζονται από τους εργοδότες, με την προϋπόθεση ότι θα απαντάς στις 10 το βράδυ, το Σάββατο, στις διακοπές σου. Τα κινητά έχουν κάμερες και μπορείς να μιλάς ζωντανά με τους φίλους σου, ή να κάνεις τηλεδιασκέψεις. Στελνουν fax, e-mail. Ξέρουν πού βρίσκεσαι, που βρισκόσουν και προβλέπουν πού θα πας. Δεν υπάρχει τρόπος να απομονωθείς ακόμα κι αν τα έχεις κλειστά, σου αφήνουν μήνυμα ποιος σου τηλεφώνησε, κι αν θές ποιος σου έκανε like κλπ. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται πως αφού είσαι διαρκώς σε μόνιμη σύνδεση με όλο τον κόσμο, βρίσκεσαι διαρκώς και μέσα στο Παιγνίδι.

Ναι, η εξέλιξη στις επικοινωνίες είναι μια τεράστια δυνατότητα αλλά και τεράστια πίεση. Δεκα παράθυρα ανοιχτά στην οθόνη του υπολογιστή, κι όλα στην μπάρα εργασιών αναβοσβήνουν όταν κάτι συμβαίνει. Ενώ διαβάζεις ένα έγγραφο και κάνεις copy-paste ένα κομμάτι του για να το βάλεις στο διπλανό νέο έγγραφο, ταυτόχρονα αναβοσβήνει το εργασιακό και το προσωπικό σου e-mail. Στο εργασιακό πρέπει να απαντήσεις αμέσως γιατί πληρώνεσαι για να απαντάς γρήγορα. Στο προσωπικό επίσης θα απαντήσεις αμέσως, γιατί είσαι άνθρωπος κι όχι μηχανή και να πάνε να πνιγούν τα αφεντικά σου που θα παρατήσεις τους φίλους σου για την δουλειά. Το ιδιωτικό και το επαγγελματικό συγχωνεύονται σιγά-σιγά απλώς και μόνο επειδή βρίσκονται στις ίδιες συσκευές και καλύπτουν ουσιαστικά τον ίδιο χρόνο. Να προλάβεις λοιπόν τον χρόνο και να τον πολλαπλασιάσεις επί όσα πράγματα κάνεις κάθε στιγμή. Ναι, αλλά πόσα πράγματα πρέπει να καταφέρεις ταυτόχρονα; Πόσο αποδοτικός πρέπει να είναι κάποιος; Αυτή η αίσθηση του κατεπείγοντος διατρέχει κάθε στιγμή της καθημερινότητας, γίνεται μια διαρκής κατάσταση, μια βαθειά μόνιμη εντύπωση πως  κάτι έπρεπε να κάνεις αλλά το αμέλησες, γι αυτό πρέπει να τρέξεις λίγο γρηγορότερα. Η επιτάχυνση στα πάντα είναι αναγκαία. Αccelerate, fast forward όλη την ώρα.

Την ίδια στιγμή κι ενώ τα πάντα αφορούν το σήμερα, συγκεκριμένα το τώρα, παίζει ρόλο το πόσο πολύ βάζουμε τα δυνατά μας για να συμμετέχουμε στο τώρα. Η εντύπωση ότι πρέπει να είσαι παρούσα/παρών αλλά με το 100% των δυνάμεών σου είναι μια επιταγή καθολική, που λαμβάνεις από όλες τις μεριές παντοιοτρόπως.  Εκτός από τις επαγγελματικές και κοινωνικές υποχρεώσεις, έχει αρχίσει να γράφεται σε άρθρα για τις διαπροσωπικές σχέσεις, βάζοντας ένα επιπλέον βάρος στην πλάτη μας. Time is money, ασφαλώς ο χρόνος είναι χρήμα, όμως θέλουμε και value for money, γι αυτό αξιολογείται το ποσοστό συμμετοχής μας σε αυτό που ήδη δώσαμε τον χρόνο μας και μασκαρεύεται με υποτιμητικούς ή επαινετικούς χαρακτηρισμούς ο χρόνος που μετριέται ήδη με τα ρολόγια, ανάλογα με την διαγωγή μας. Παίζουμε με τα παιδιά μας; Είναι quality time. Κάνουμε σεξ; Be present, λένε οι σεξολόγοι. Συζητάμε με φίλους μας προβλήματα τους; Be there, λένε οι ψυχοθεραπευτές. Βάλε τα δυνατά σου, δώσε όλο σου τον εαυτό σε κάθε τι που κάνεις, αυτό είναι το μήνυμα.  Tα βίντεο στοYoutube και τα βιβλία αυτοβοήθειας φωνάζουν διαρκώς Be the best you can be, άρα δεν τρέχουμε μόνο να προλάβουμε τα γεγονότα ή τους άλλους, αλλά παραβγαίνουμε τον προηγούμενο -ατελή- εαυτό μας. 

Γι αυτό πολλοί είναι εκείνοι που από τον πανικό τους,  προσπαθώντας να μηδενίσουν τον ρυθμό ανταπόκρισής τους και να κάνουν παντοιοτρόπως αισθητή την πλήρη συμμετοχή στους στα δρώμενα, προβαίνουν σε ατοπήματα. Δεν βάζουν σκέτο like, γράφουν κι ένα σχόλιο εντελώς άσχετο με το περιεχόμενο της ανάρτησης σχηματίζοντας μια βιαστική εικόνα από την φωτογραφία ή τον τίτλο της ανάρτησης. Υπάρχουν φυσικά οι μεγαλομανείς που γράφουν περισπούδαστα σχόλια κάνοντας copy paste γραμμές από άρθρα στο Google για το προς συζήτηση θέμα. Ακόμα χειρότερα, υπάρχουν κι αυτοί που θέλουν να γραφεί το όνομά τους κυριολεκτικά στην Ιστορία, να δρέψουν δάφνες μεγαλοφυίας, γι αυτό με το πρόσχημα της «επεξεργασίας δεδομένων» ανεβάζουν  ολοκληρα άρθρα σε μπλογκ και τα υπογράφουν με το όνομά τους, ενώ έχουν κάνει απλή συρραφή παραγράφων από αναλύσεις ειδικών επί του θέματος.

(υπογράφει η Melusine)