Η κουλτούρα της πριγκίπισσας γύρω μας ( μέρος 2ο)

Ναι, αυτά είναι τα γνωρίσματα που έχουν οι πριγκίπισσες στα παραμύθια, αλλά πως μπορούν να μπουν αυτές οι εικόνες μέσα στο κεφάλι κάποιας και να τυπωθούν τόσο πολύ που όχι σε ένα παρτυ μεταμφιεσμένων την αποκριά,  αλλά στο πάρτι γενεθλίων της στα 32 της να ντυθεί πριγκίπισσα, με τιάρα; Πού είδε τις κατάλληλες εικόνες και πόσες φορές τις είδε ως που να υποδύεται μισο-σοβαρά μισο-αστεία την πριγκίπισσα;

Πρώτα από όλα η πριγκίπισσα είναι παντελώς άγνωστο πολιτειακό αξίωμα σε εμάς που ζούμε σήμερα στην χώρα και σε όλους όσους έζησαν στις ΗΠΑ, από όπου νομίζω πως ξεκίνησε αυτό το πανηγύρι. Υπάρχουν χώρες της Ευρώπης που έχουν πριγκίπισσες, εμείς και οι ΗΠΑ πάντως όχι, επομένως δεν έχουμε εικόνες από την καθημερινή μας ενημέρωση που να αναφέρουν την λέξη αυτή, ή να μας δείχνουν πριγκίπισσες, ακριβώς διότι δεν έχουμε βασιλεία. Τα παραμύθια είναι το μέρος που μπορείς να μάθεις γι αυτές, όσα γράφτηκαν πριν εκατοντάδες χρόνια, σε χώρες που είχαν βασιλεία, π.χ. τις σκανδιναβικές, των αδερφών Γκριμ. Αυτά τα παραμύθια που ήταν ελάχιστα όταν ήμουν εγώ μικρή, δεν χρησιμοποιούσαν την λέξη πριγκίπισσα καθόλου, η λέξη αυτή είναι λατινικής προέλευσης και χρησιμοποιείται κυρίως στα αγγλικά, η δικιά μας λέξη είναι «βασιλοπούλα», η κόρη του βασιλιά δηλαδή. Οι βασιλοπούλες που υπήρχαν στα παραμύθια, σπάνια αναφέρονταν με τον τίτλο τους διότι είχαν όνομα κι έγιναν γνωστές με αυτό, η Χιονάτη, η Σταχτοπούτα και η Πεντάμορφη. Ο πατέρας τους δεν είχε καθόλου όνομα κι ήταν άφαντος σε όλη την πλοκή, η μητριά τους επίσης χωρίς όνομα ήταν η κακιά βασίλισσα, ο άντρας που τις σώζει από τα βάσανα κι αυτός ανώνυμος, "το βασιλόπουλο". Ποια είναι λοιπόν τα παραμύθια που αναφέρουν την λέξη πριγκίπισσα;

Είναι εκείνα που μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο ως παιδικές ταινίες από την εταιρείας Ντίσνεϊ από το 1985 και μετά, στη  συνέχεια δημιουργήθηκαν πληθώρα προϊόντων που απεικόνιζαν τις ηρωίδες και όλα μαζί κατέκλυσαν την αγορά και το μυαλό των κοριτσιών. Είναι δηλαδη όχι τόσο τα ίδια τα παραμύθια, όσο όλο το μάρκετινγκ που σέρνεται πίσω από εκείνα τα παραμύθια που έκανε ταινίες ο Ντίσνεϊ. Τα προϊόντα είναι πολλά και καλύπτουν όλη την δραστηριότητα των μικρών κοριτσιών, σχολική και εξωσχολική: Κούκλες, τσάντες, στυλό , κασετίνες, τετράδια, βραχιολάκια, αφρόλουτρα, σφουγγάρια, χτένες, κοκκαλάκια μαλλιών, πυτζάμες, παντόφλες, πετσέτες μπάνιου και θαλάσσης, μαγιό, γυαλιά ηλίου, μπλουζάκια, μπαντάνες, εσώρουχα, καλσόν με σχέδια, μποτάκια για το χιόνι, σεντόνια, παπλώματα, DVD,CD, πιατακια, ποτηράκια, παγουράκια, σαλιάρες, σκουφιά, ρολόγια, μπρελόκ, κινητά (εσχάτως) όλα με την απεικόνιση της πριγκίπισσας του παραμυθιού. Ενα κορίτσι που οι γονείς του το επιθυμούν και πληρώνουν μπορεί να έχει δωμάτιο φτιαγμένο ολόκληρο με απεικονίσεις της αγαπημένης του πριγκίπισσας, να ντύνεται από την κορυφή ως τα νύχια με την πριγκίπισσα και να την έχει σε όλα τα σχολικά του είδη. Αυτά τα προϊόντα της Ντίσνεϊ και των συνεργαζόμενων εταιρειών έγιναν πολύ δημοφιλή και επισκίασαν σε χρόνο dt τόσο όλα τα άλλα προϊόντα που δεν απεικόνιζαν κάτι, όσο και  συνολικά την βιομηχανία παιγνιδιού. Το 2000 η Ντίσνεϊ αποκόμισε 300 εκατομμύρια δολάρια από τις κούκλες μόνο και ανάγκασε τους υπόλοιπους κατασκευαστές παιγνιδιών να δράσουν,  με πρώτη την Ματελ που αγόρασε τις άδειες για τις κούκλες-ηρωίδες της Ντίσνεϊ (λίγες τότε), για να ισορροπήσει την απώλεια κερδών από την πτώση πωλήσεων της Μπάρμπι. Το 2010 η Ματέλ δημιούργησε μια δική της σειρά με πριγκίπισσες Μπάρμπι (τις πριγκίπισσες του κόσμου) και οι πριγκίπισσες στην αγορά παιγνιδιού πολλαπλασιάστηκαν. Μέχρι τότε υπήρχαν πολλές Μπάρμπι, αλλά καμία πριγκίπισσα Μπάρμπι, ποτέ. Αυτήν την στιγμή που μιλάμε η συνολική αγορά προϊόντων με θέμα πριγκίπισσες φτάνει παγκόσμια τα 3.000.000.00 (δις) δολάρια και υπάρχουν 25.000 διαφορετικά προϊόντα που αφορούν μόνο τις ηρωίδες της Ντίσνεϊ. Είναι αδύνατον όχι να μπεις σε κατάστημα παιγνιδιών χωρίς να πέσεις σε πριγκίπισσες, αλλά να περάσεις μια οποιαδήποτε μέρα χωρίς να βομβαρδιστείς με τις εικόνες τους, στην τηλεόραση, στο σούπερ-μάρκετ, στα ρούχα των συμμαθητριών σου το σχολείο.

Ζούμε λοιπόν στο σήμερα, στην Ελλάδα, που δεν υπάρχει βασιλεία, είναι 100% σίγουρο πως δεν γίνεται να βρεις πρίγκιπα και να γίνεις πριγκίπισσα. Ολη αυτή η φαντασίωση, σε τι μεταφράζεται για όποια ψάχνει ένα τρόπο να βάλει τιάρα. Μεταφράζεται πιθανόν στον επαγγελματικό κόσμο στον κόσμο του μόντελιγκ, αφού τα καλλιστεία είναι ένα μέρος με τιάρες, κορώνες και κορδέλες παρόμοιες με της βασιλείας για τις εστεμμένες. Οι εστεμμένες είναι σχεδόν γυμνές, αλλά μου φαίνεται πως δίνουν μεγαλύτερη σημασία στον τίτλο παρά στο ότι για να τον αποκτήσουν πρέπει να εμφανιστούν με λίγο περισσότερα από το τίποτα. Γι αυτές μετά από την διαμαντένια (με στρας) πύλη της επιτυχίας, είναι πιθανόν να βρουν και τον πρίγκιπα, εκείνον τον άντρα τον πολύ ευκατάστατο που θα τις ερωτευτεί και θα τις οδηγήσει νυφούλες στην παντοντινή ευτυχία. Ναι, αλλά τα στάνταρ ομορφιάς τα έχουν λίγες. Για τις υπόλοιπες, γι αυτά τα εκατομμύρια κοριτσιών που μεγαλώνουν με μπιμπερό Ραπουνζέλ, μπλουζάκια Άριελ και τετράδια Χιονάτη, τι μένει;

Μένει η αντίληψη που ανήκει στην φαντασία ενός παιδιού του δημοτικού ή το πολύ μέχρι 13 χρονών για το τι είναι η ζωή και τι μπορείς να την κάνεις. Ζούνε σε μια φαντασίωση εφηβική, όχι ενήλικων ατόμων, από την οποία κανείς δεν τις βγάζει ποτέ. Διατηρούν την πεποίθηση ότι είναι κάποιο είδος πριγκίπισσας μυστικό κι αθέατο στον κόσμο, που την απασχολούν τα σπουδαία ζητήματα της πριγκιπικής ζωής όπως οι τέχνες και η λεπτή αισθητική, διαβιούν χάρη στους γονείς τους με τρόπο που μοιάζει με πρικγιπικό, π.χ. έχουν δικό τους αυτοκίνητο από πολύ μικρές και χρειάζονται 400 ευρώ τον μήνα για την εμφάνισή τους, φτάνουν τα 30 (και τα ξεπερνάνε) με πολύ πριγκιπικό ραχάτι μαζεύοντας πτυχία και μεταπτυχιακά, ζώντας υπό την προστασία των γονιών τους κυριολεκτικά, δηλαδή οικονομικά και φορολογικά, αφού εκτός από το πόσα πολλά χρόνια χρειάζονται ως που να αρχίσουν να δουλεύουν, ακόμα κι όταν βρίσκουν δουλειά ο μισθός ισοδυναμεί με το χαρτζιλίκι που είχαν τόσο καιρό. Ετσι αναβάλλουν την ενήλικη ζωή για μετά τον γάμο. Η χώρα μας και οι ΗΠΑ επέτρεψαν αυτή η πεποίθηση να γίνει σχέδιο ζωής  χάρη σε ειδικές οικονομικές συνθήκες ευμάρειας της μεσαίας τάξης, στην άνοδο του υπερδανεισμού και στην ώθηση των πάντων στην κατανάλωση.  Μετά τον γάμο θα αναλάβουν τις ευθύνες των ενήλικων γυναικών. Εννοείται ότι δεν υπάρχουν πριγκίπισσες που δεν έχουν σκοπό της ζωής τους τον γάμο, αλλά έχουν ας πούμε την 12ωρη έρευνα σε ένα εργαστήριο. Αυτά τα 12ωρα είναι ακατάλληλα για όσες μεγάλωσαν με girly ροζ τσαντούλες σχολείου και βρακάκια/σεντόνια/κοκκαλάκια Σταχτοπούτας, είναι για τις άλλες, για εκείνες που μεγάλωσαν με lego, δηλαδή με παιγνίδια που προωθούν την γνώση και την επινοητικότητα, αντί για τα στερεότυπα των ρόλων άντρα-γυναίκας. Γι αυτό ευθύνονται αποκλειστικά οι γονείς.

Ο γάμος λοιπόν. Αυτός ο γάμος λοιπόν, δεν μπορεί να είναι με οποιονδήποτε, αλλά μόνο με εκείνον που με κάποιο τρόπο θα καταφέρει να τους προσφέρει ό,τι έζησαν όλα αυτά τα χρόνια της παρατεταμένης εφηβείας. Οι πριγκίπισσες αυτό το θεωρούν αυτονόητο, εάν δεν υπάρχει δεν έχουν λόγο ποτέ να μετακομίσουν από το πατρικό τους, θα μείνουν εκεί, να τους στύβει χυμό η μαμά τους και να σουρώνει τα κουκούτσια έως που να πεθάνει. Μερικές πριγκίπισσες έχουν ήδη καταφέρει να έχουν το δικό τους κάστρο, η τύχη το έφερε έτσι ώστε το παλιό διαμέρισμα των γονιών τους που αντικαταστάθηκε με ένα μεγαλύτερο κάποτε, να είναι διαθέσιμο για να κατοικήσουν αυτές ώστε «να διαβάζουν με την ησυχία τους». Όλες οι πριγκίπισσες έχουν κάνει διακοπές σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς πολυτελείας, Σαντορίνη, Μύκονο, εξωτερικό, πριν ακόμα τελειώσουν το σχολείο ως επιβράβευση γα  τους καλούς βαθμού στους. Με λίγα λόγια έχουν μέσω των κηδεμόνων τους σπίτι, διακοπές κι αυτοκίνητο, ίσως και φαγητό και πληρωμένους λογαριασμούς, χωρίς να έχουν εργαστεί, και το μόνο που χρειάζεται είναι να βρουν άλλο κηδεμόνα, καλύτερο, ή πιο γενναιόδωρο. Το ντύσιμο κι η περιποίηση πάνω τους πιθανόν να προσελκύσει τους κατάλληλους άντρες, κάποιους που θέλουν μια όμορφη γυναίκα να επιδείξουν και να παράγει τους κατάλληλους απογόνους. Οι πρίγκιπες έτσι διαλέγουν, με κριτήριο την ομορφιά και την γονιμότητα. 

Το πιθανότερο όμως είναι πως δεν θα βρεθεί πρίγκιπας ποτέ. Την ώρα που τα κορίτσια μεγαλώνουν με πριγκιπικά πρότυπα, τα αγόρια μεγαλώνουν με StarWars, Batman, video-games πολέμου, κλπ, κι αποκτούν διαφορετικές αντιλήψεις για το πώς πρέπει να φέρονται στις γυναίκες. Ρόλο παίζει επίσης στις αντιλήψεις αυτές η επίδραση του πορνό, που σεξουαλικοποιώντας τις γυναίκες, εξαφανίζει μονομιάς τους λεπτούς/ με ρομαντική διάθεση, «σαν πρίγκιπες» άντρες κι αφήνει στην θέση τους αυτούς που ψάχνουν κάτι για ελαφριά διασκέδαση, χωρίς να τους ζαλίζει το κεφάλι. Να σημειώσω ότι  αρκετά καλή γνώση του πορνό είναι φανερή και στην εμφάνιση της πριγκίπισάς μας, το ντύσιμο της είναι ένα μείγμα απόηχου κοστουμιών από παιδικές ταινίες και λεπτομερειών της εμφάνισης των πορνοστάρ, ένας περίεργος συνδυασμός: νύχια ροζ σε μανικιούρ mermaid, αλλά με στρας στην βάση όπως των πορνοστάρ. Φόρεμα λεπτό φαρδύ μάξι ρομαντικό θα λέγαμε, αλλά με σκισίματα έως πολύ ψηλά στους μηρούς, περιττά για το βάδισμα σε αυτό το ρούχο, καταλληλα όμως για την αποκάλυψη του σώματος.  Τα μαλλιά φτιαγμένα κοτσίδες όπως στο «Μικρό σπίτι στο λιβάδι», αλλά το γατίσιο eye-liner στο μάτι και οι ψεύτικες βλεφαρίδες βαλμένες σωστά από τις 6.00 το πρωί. Χρησιμοποιεί επίσης φράσεις του πορνό που νομίζει ότι τις λέει όλος ο κόσμος, π.χ. η δική μου συνάδελφος αποκάλεσε μια όμορφη 45χρονη συνάδελφο milf.

Ξέρω ότι οι πριγκίπισσες θα πουν πως κάνω πολλή φασαρία για το τίποτα και πως μια λέξη είναι απλώς μια λέξη κι όχι κάτι πολύ σπουδαίο. Εγώ νομίζω ότι οι λέξεις λένε ακριβώς τι σκεφτόμαστε. Εάν δεν γνωρίζουμε την λέξη, το ακαθόριστο αίσθημα, η ακαθόριστη εντύπωση στο κεφάλι μας παραμένει ακαθόριστη και ευμετάβλητη. Με το που ονομάζουμε κάτι, αυτομάτως το περικλείουμε στα όρια που μπορεί να έχει. Οι αυτοχαρακτηρισμοί δεν είναι τυχαίοι, όταν τους ξεστομίζει κάποιος, ήδη έχει σκεφτεί ή ονειρευτεί τον εαυτό του έτσι χίλιες φορές. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε τον εαυτό μας διαμορφώνει την συμπεριφορά μας και το σχέδιο που φτιάχνουμε για την ζωή μας.  Το σχέδιο ζωής «πριγκίπισσα» είναι εξωφρενικό, μισογύνικο κι οπισθοδρομικό.   Το ξέρω ότι πολλοί άνθρωποι είχαν εξωφρενικά σχεδια για τον εαυτό τους όταν ήταν 13 χρονών (εγώ ήθελα να γίνω ροκ σταρ ή νίνζα) απλώς οι πιο πολλοί δεν ενθαρρύνθηκαν από παντού να τα διατηρήσουν, προσγειώθηκαν κι άρπαξαν την ζωή απ’ τα μαλλιά. Μένει να δούμε σε βάθος χρόνου η γενιά ετούτων των «πριγκιπισσών»  που μεγάλωσε με τα παραμύθια-ταινίες του Ντίσνευ αντί για τα «3 γουρουνάκια», πώς θα πορευτεί τελικά.

σκίτσο 1ο:Eduardo Salles

σκίτσο 2ο: Isabelle Staub

(υπογράφει η Melusine)